Bij het lezen van besprekingen van boeken en letterkundige werken valt het me op hoe graag auteurs naar een zeker vakjargon grijpen, dat niet altijd onmiddellijk verstaanbaar overkomt voor de leek. Deze leek kan dan wel een behoorlijk belezen persoon zijn, maar elke term kennen is voor weinigen weggelegd.

Met plezier heb ik dan vandaag vastgesteld dat dbnl daar iets aan gedaan heeft. Er is een heus lexicon gecreëerd dat al die moeilijke woorden alfabetisch klasseert, en er een korte maar duidelijke verklaring aan geeft. Hier en daar wordt in de uitleg teruggegrepen naar... jawel, vakjargon, maar daar heeft men een oplossing op maat voor gevonden: internet maakt het perfect mogelijk met een koppeling om de verklaring van vakjargon door middel van vakjargon te verduidelijken met een verwijzing naar de uitleg van het secundair gebruikte vakjargon.

Vroeger moest men dan een gewichtige (in beide betekenissen van het woord) encyclopedie bij de hand hebben, om de uitleg van het ene aan te vullen met de uitleg van het andere. Geen encyclopedie? Een busticket naar de bibliotheek, en maar hopen dat niemand anders het boekdeel in kwestie monopoliseerde, terwijl het raadplegen en exerpteren hooguit enige minuten in beslag mocht nemen. Internet is een zegen voor de mensheid.

Met een mail maakte dbnl me bewust van het bestaan van het lexicon. Ik had er tot nu toe nooit van gehoord. Misschien heb ik het onbewust wel al eens geraadpleegd, maar als je op zoek bent naar pakweg een handvol uitleg van het begrip "ollekebolleke", dan lees je de uitleg, en bekommer je je maar zelden over de website waar de uitleg vandaan komt. Mijn oude Andebijkblog heeft nog een mooi stukje uitleg over deze moeilijke maar komische dichtvorm, zonder bekommernis om het vakjargon, opgeleverd. Op die manier is mij het bestaan van het hele werk totaal ontsnapt aan mijn aandacht.

De rijlessen van mijn zoon zijn vandaag letterlijk verdronken: we zijn onder een brug moeten stoppen met rijden, omdat je geen 10 meter ver kon kijken van de hevige regen! De weg stond bovendien zwaar onder water, en met de Schelde op 10 meter van ons af... de moeder van de porceleinwinkel, nietwaar?

Maar vandaag heb ik de gelegenheid gehad wat orde te scheppen in mijn boekenwereld. En zo kom je dan plots op een kleine verrassing uit, die nog niet aan het licht was gekomen.In 1988 gaf de North Carolina University Press een boekje uit met een aantal gedichten van Emily Dickinson. En wat zag ik? Er staat een ex-libris in. Van niemand minder dan van Bertien Buyl. En deze dichteres heeft in de eerste dagen van mijn eerste Andebijk-blog mijn zin om naar problemen en vooral naar hun oplossing zoeken gestimuleerd. 

Zij was de vriendin van een andere dichteres, Ria Scarphout, en tezamen hebben zij een verhalenbundel doorlopen op zoek naar taalfouten, om een volgende editie op te smukken met een beter taalgebruik. De link naar die taalsessie staat hier, maar vandaar moet je in de zoekfunctie de naam Ria Scarphout maar eens intikken: er zijn vier verschillende bijdragen waar ik één of beide damers laat opdraven.

Hoezeer de dichtkunst van Emily Dickinson Bertien aan het hart ging, wordt bewezen door het feit dat ze uitgerekend dit boekje kocht. wordt bewezen door het ISBN-nummer. Het boekje werd in de Verenigde Staten uitgegeven. Maar het merkwaardige is, dat het hier om zogenaamde nieuwe poëzie van Dickinson gaat. Nieuw is niet het juiste woord. Zoals elders uitgelegd, deze Amerikaanse dichteres was een geval apart. In grote mate onderhield ze kontakt met de buitenwereld via brieven, die door haar zus na haar dood voor een groot deel vernietigd werden.

William H. Shurr, uitgever en bezorger van deze "poems" heeft via een merkwaardige kunstgreep de nieuwe gedichten zelf gecreëerd. Dat is misschien een stap te ver: de gedichten zaten verwerkt in de tekst van haar behouden correspondentie. Deze werkwijze is dus geïnspireerd op een praktijk in tegengestelde zin, die Dickinson zelf toepaste: zij heeft poëzie verwerkt in haar brieven, Shur heeft ze naar boven gespit. Ik laat de woorden van de achterflap van het boekje zelf horen, omdat ik het beter niet - want ook niet beter - kan navertellen. Luister maar:

Gezelle, Guido - (Longfellow, H.W.) - The Song of Hiawatha. Overgedicht in 't Vlaamsch. Kortrijk, Beyaert (Uitgaven van het davidsvonds n° 50), 1886, 8vo, halflinnen, org. omsl. bewaard (gebr.). Goed ex.
Eerste druk. Ref. Boets p. 21.
geraamde prijs: 100 tot 120 euro. Hamerprijs: onverkocht.

In mijn Gezelleverzameling heb ik een originele uitgave van 1877 van het werkje: "Van den kleenen Hertog". Mijn vondst heeft in 2009 plaatsgevonden, en hier kan je alles lezen daarover. Ik geef onmiddellijk toe, en dat mag ook niet anders kunnen, dat mijn boekje een restauratie nodig heeft om tot zijn recht te komen. De feilen die ik opsom zijn realistisch, en het spreekt vanzelf dat zelfs gerestaureerd ik er geen nieuwe auto mee ga financieren. Maar wat ik hier tegenkom, op de veiling van 16 mei 2014 waarvan ik twee dagen geleden al enige loten heb besproken omdat ik ze speciaal opgevolgd heb, tart toch wel de verbeelding.

Wie goed nadenkt, gaat niet in op het aanbod om dit niet primair werk van Gezelle te kopen tegen een geraamde prijs die ergens tussen de 100 en 120 euro mocht liggen. Het doet me dan ook een genoegen dat er geen liefhebber bereid was zijn portefeuille te openen tegen die prijzen, waarop nog 24% veilingkosten moet toegelegd worden. Zelfs als na enige seconden een gebrek aan interesse blijkt, wordt door de veilingmeester soms de mogelijkheid geboden onder de openingsprijs, in dit geval zowat 80 euro, te bieden. En dus ging de verkoop niet door. Terecht, vind ik.

Toch is de vertaling van het werk van Longfellow voor Gezelle een belangrijke onderneming geweest. Vergeet niet dat hij al zijn hoop gesteld had op Engeland om zijn priesterschap een doel te geven. Als missionaris in protestants gebied zag hij zijn levenstaak weggelegd. Zijn kontakten  met de Anglo-Saksische wereld hebben hem zeer dicht bij dat doel gebracht, maar uiteindelijk zag zijn bisschop er het nut niet van in, en dwong hij Gezelle in een keurslijf, dat hem levenslang gekneld heeft. Als een offer heeft hij deze weigering altijd met zich meegedragen, maar het bloed kruipt altijd waar het niet kan gaan. De ontdekking van "The Song of Hiawatha" was voor hem een uitlaatklep. Het werk had een religieuze dimensie, die voldoende groot was om zand in de ogen van zijn tegenstanders te strooien, en in zijn vertaling en hervertelling heeft hij de heidense native american ten tonele gevoerd, die half menselijk half goddelijk, een christelijke dimensie aangereikt kreeg en zo perfect zijn dromen op papier kon waarmaken.

Anders was het gesteld met het volgende werk, dat mijn interesse ook kreeg, omdat ik er een oud exemplaar van bezit, weliswaar niet de eerste editie.

Ledeganck Karel Lodewijk - De Drie Zustersteden, vaderlandsche trilogie. Gent / Rotterdam, Hoste, Sybrand, 1846, 8vo, halflinnen carton., titel label op voorplat. Gaaf ex.
Originele uitgave van deze klassieker van de 19de-eeuwse Vlaamse literatuur. "Het dichterlijk evangelie van de Vlaamse beweging volgens Max Rooses. Bijzonder zeldzaam. Ref. Pretiosa Neerlandica, Gent 1988, 96.
geraamde prijs: tussen 120 en 150 euro. Hamerprijs: 260 euro.

De raming vind ik correct, de betaalde prijs is verbazend. Het is natuurlijk een werk in goede staat, en met de benodigde zeldzaamheid. Het is ook een onmiskenbaar belangwekkend werk van de Vlaamse literatuur. Maar meer dan het dubbele van de laagste raming noem ik een succes. Als de koper daar zijn 24% oplegt, zal hij wel blij geweest zijn, mag ik aannemen. Verbaasd mag ik wel zijn, het is eerder de verkoper die redenen heeft tot juichen. Ook de veiling werd er beter van.

Mijn belangstelling voor streuvels dateert niet van gisteren. Het mag dan ook niet verbazen dat het volgende lot opgevolgd werd.

Streuvels, Stijn - Land en leven in Vlaanderen. Amsterdam, Veen, 1923, 8vo, geïll. uitgeversband. Mooi ex.
1ste druk. Met opdracht van Ivonne Van Nieulande aan Agnes Monteyne. Ex-libris Prosper Arents. Ref. Roemans-Van Assche W. 49. Bijgevoegd: Weyns, J. - Brieven uit mijn bakhuis. Antw., eigen beheer, 1967, 8vo, linnen, geïll. stofomslag. Opgedragen aan S. Streuvels. Gezelle, G. -Loquela. Antw., De Nederlandsche Boekhandel, s.d., 8vo, half lederen band. (3 vol.)
geraamde prijs: tussen 100 en 150 euro; hamerprijs: 110 euro.

Hier ligt de zaak helemaal anders. Als de prijs dan ogenschijnlijk voldoet aan de raming, dan moet men de onderdelen van dit lot toch even bekijken. De 1ste druk van Land en Leven in Vlaanderen heeft een opdracht, maar een kort opzoekwerkje leverde toch geen noemenswaardige gegevens over beide dames. Waarmee niet gezegd is dat ze gewoon niemand zijn. Wel van belang is de vroegere eigenaar van het boek: Prosper Arents. De doorsnee literatuurliefhebber heeft op zich niets aan dat ex-libris, maar in de milieus van filologen en bibliofielen is Prosper Arents wel gekend als een gedreven schrijver van biografieën en (proeven van) bibliografieën, zoals bij dbnl te lezen valt in het overzicht van de literatuur.

De eerste toevoeging om dit lot te maken tot een veilingwaardig geheel (men zoekt toch altijd een zekere prijs per lot te kunnen bereiken voor de financiële efficiëntie van de veiling) betreft een boek van dr. Jozef Weyns, de eerste conservator van het provinciaal domein te Bokrijk, van wie ik hier een viertal werken liggen heb, waaronder 2 exemplaren van zijn opus magnum "Volkshuisraad in Vlaanderen", is meteen een auteursexemplaar, opgedragen aan Stijn Streuvels. Dat is niet niks. Hoe kwam dat exemplaar trouwens zomaar in de veiling terecht? Streuvels is overleden op 15 augustus 1969. Hij durfde af en toe wel eens een geschenk te geven aan iemand, maar het zou me verbazen als hij een dergelijk werk zou weggeschonken hebben, dat bovendien een opdracht aan hem bevatte: men geeft niet zomaar een geschenk weg. Wie kan dat geheim oplossen?

De tweede toevoeging zijn een aantal tijdschriften Loquela uitgegeven door Guido Gezelle. Niet bepaald zeldzaam, maar wel belangwekkend, je krijgt ze niet gratis.

De geraamde prijs van het lot en de hamerprijs bevestigen mekaar. Maar toch durf ik te stellen dat men hier meer had kunnen bieden. Het lot stond in het teken van Streuvels, en de toevoeging van de Loquela-tijdschriften grijpt dan maar naar de familieband tussen de schrijver en Nonkel Dichter. Het had (maar niet noodzakelijk) meer mogen zijn.